Dạy trẻ tôn trọng sự khác biệt, bắt đầu từ việc không phán xét người khác
Phunuduongthoi.vn – Dạy trẻ không đánh giá người khác, nhất là dựa trên tuổi tác, giới tính hay hoàn cảnh cá nhân, vì điều đó định hình cách trẻ nhìn nhận thế giới và xây dựng mối quan hệ xã hội
Trong hành trình nuôi dạy con, cha mẹ không chỉ truyền đạt kiến thức hay kỹ năng sống, mà còn định hình cách con nhìn nhận thế giới và con người xung quanh. Một trong những bài học quan trọng, nhưng thường bị xem nhẹ, là dạy con không đánh giá người khác đặc biệt là không đánh giá dựa trên những yếu tố không liên quan đến giá trị, hành vi hay phẩm chất cá nhân.
Trẻ em lớn lên trong môi trường đa dạng trường học, cộng đồng, mạng xã hội nơi các khác biệt về tuổi tác, giới tính, hoàn cảnh gia đình, địa vị xã hội, tôn giáo, tình trạng sức khỏe… luôn hiện diện. Nếu không được trang bị nhận thức đúng đắn, trẻ có thể hình thành định kiến một cách vô thức qua lời nói, hành vi hoặc những điều “học lỏm” từ xung quanh.
Khi cha mẹ thường buông lời phán xét, ví dụ như “người lớn thì lúc nào cũng đúng”, “con gái thì phải dịu dàng”, “gia đình đó lộn xộn lắm”… trẻ sẽ tiếp nhận những định khuôn ấy và áp dụng chúng một cách máy móc vào mọi tình huống. Điều này không chỉ hạn chế khả năng thấu cảm mà còn làm méo mó cách trẻ xây dựng mối quan hệ xã hội sau này.
Trẻ em không sinh ra đã có định kiến. Việc đánh giá người khác dựa trên các yếu tố bề ngoài là hành vi được học thông qua quan sát và lặp lại. Truyền thông, phim ảnh, mạng xã hội, thậm chí chính người lớn xung quanh đều có thể vô tình tiếp tay cho những cái nhìn phiến diện.
Một ví dụ đơn giản nếu trẻ thường nghe người lớn nhắc đến người khuyết tật bằng giọng thương hại hoặc coi thường, các em sẽ hình thành suy nghĩ rằng khuyết tật đồng nghĩa với yếu kém hoặc không đáng tin cậy. Ngược lại, khi được cha mẹ giải thích rằng tình trạng sức khỏe không nói lên phẩm chất hay năng lực của một con người, trẻ sẽ học cách tôn trọng và đồng cảm.
Dạy con nhìn người bằng sự công bằng và tò mò lành mạnh, thay vì nói “đừng đánh giá người khác”, điều cần thiết hơn là giúp trẻ hiểu vì sao không nên đánh giá người khác một cách hời hợt.
Trẻ cần được dẫn dắt để hiểu rằng, tuổi tác không quyết định ai đúng, ai sai. Giới tính không giới hạn lựa chọn nghề nghiệp hay vai trò trong gia đình. Một người đang sống đơn thân, một người theo đạo khác, hoặc có tình trạng sức khỏe đặc biệt… đều có quyền được tôn trọng như bất kỳ ai khác. Từ đó, trẻ học cách lắng nghe nhiều hơn, đặt câu hỏi nhiều hơn, và không vội xếp người khác vào khuôn mẫu chỉ vì khác biệt.
Không có bài học nào hiệu quả bằng chính hành vi hàng ngày của cha mẹ. Trẻ sẽ tin vào những gì cha mẹ thể hiện nhất quán. Nếu người lớn biết tự điều chỉnh khi vô tình nói điều định kiến, và sẵn sàng thừa nhận mình cũng đang học cách cởi mở hơn, trẻ sẽ tiếp nhận bài học này một cách tự nhiên, không áp đặt.
Thay vì dạy con cách “đối phó” với người khác, hãy dạy con thái độ sống công bằng điều cần thiết không chỉ để xây dựng các mối quan hệ lành mạnh mà còn là nền tảng để trưởng thành trong xã hội ngày càng đa dạng và phức tạp.
Xem thêm: